آموزش معرق

در مبحث شناسایی رنگ ها به دو دسته تقسیم می شوند:

۱- رنگ های اصلی ۲- رنگهای فرعی

رنگ های اصلی عبارتند از : زرد ، آبی ، قرمز

رنگ های فرعی عبارتند از : سبز ، بنفش ، نارنجی و تمام رنگ هایی که با سه رنگ اصلی ترکیب میشوند.

رنگ های اصلی و فرعی دو تا دو تا با یکدیگر متضادند رنگ قرمز با سبز ، زرد با بنفش و آبی با رنگ نارنجی متضاد هستند. این رنگ ها مکمل یکدیگر هستند علت تضاد در این رنگ ها این است که هیچ اثری از رنگ متضاد در رنگ مقابل به چشم نمی خورد مثلا در رنگ آبی هیچ اثری از رنگ نارنجی دیده نمیشود و بالعکس. بطور کلی رنگ های اصلی و فرعی به سه دسته تقسیم می شوند:

۱- رنگهای گرم ۲- رنگهای سرد ۳- رنگهای خنثی

۱- رنگهایی که ترکیبی از قرمز داشته باشند جزء خانواده رنگهای گرم میباشد مثل نارنجی ، زرد ، قهوه ای و…

۲- رنگهایی که ترکیبی ازآبی داشته باشند جزء رنگهای سرد هستند مثل سبز، فیروزه ای و…

۳- رنگهای سیاه و سفید جزء رنگهای خنثی هستند.

چوب

۱- تعریف علمی چوب:

چوب ماده ایست جامد وسلولزی، ناهمگن و از هر سو نایکسان که طبیعتی پیچیده دارد.

– تعریف چوب صنعتی : به چوبی گفته میشود که مصرف صنعتی داشته باشد : مانند آزاد ، گردو ، ملج ، راش ، بلوط ، ممرز ، افرا ، توسکا.

– تعریف چوب غیر صنعتی : چوبها یی که مصرف صنعتی ندارند مانند سنجد ، مرکبات ، پسته ، زیتون ، گلابی.

۱- طبقه بندی انواع درخت:

الف) سوزنی برگان

به گروهی از درختان اطلاق میشود که دارای ترکیب ظاهری مخروطی ، میوه مخروطی شکل ، تنه های مستقیم و بلند داشته باشند، چوب این دسته از گیاهان روشن بوده و نسبتا سبک ، نرم و بدون نقش میباشند به خوبی رنده میشوند و به اصطلاح نجاران خوش بوم میباشند. از طرف حلقه های رویش در این گونه ها کاملا مشخص و پهنای آن باریک و متوسط است.

رنگ چوب سوزنی برگان بین سفید خالص و زرد روشن تا نارنجی و گاهی ارغوانی ، متغیر است کار با این نوع چوبها تقریبا آسان است ولی در برخی از آنها وجود صمغ مانع از این آسانی میشود ارتفاع این دسته از درختان از ۲۰ تا ۳۵ متر و قطر آنها از ۱۰ تا ۵۰ سانتی متر متغیر است.

( لازم به ذکر است در گونه ای بنام درخت سکویا ” درخت غول ” ارتفاع آن ۱۱۰ متر و قطر آن ۱۲ متر مشاهده شده است) این گروه از درختان به نام های سوزنی برگان ، همیشه سبز ، رزین داران یا صمغ داران و مخروط دارانمعروف است.

ب) پهن برگان

این گونه درختان عموما در نوار پهن و نامنظمی از مناطق گرم و مرطوب جهان و همچنین در مناطق معتدل نیمکره شمالی می رویند و دارای ویژگیهایی به شرح زیر می باشند:

ترکیب ظاهری پهن برگان معمولا بصورت درختان بزرگ یا درختچه هایی به اشکال مختلف می باشد.

تنه آنها از ارتفاع معینی منشعب شده و شاخه های کم و بیش قطوری را تشکیل میدهند که میزان انشعابات شاخه ها بر شرایط اکولوژیکی و دیگر عوامل رویش گیاهان بستگی دارد.چوب پهن برگان دارای بافت و ساختمان بسیار متفاوتی است که از سست ترین و سبک ترین چوبها تا سنگین ترین و سخت ترین و رنگین ترین چوبها درمیان آنها وجود دارد.

در اکثر پهن برگان رنگ بیرون چوب و درون چوب با یکدیگر تفاوت دارد و کاملا قابل تشخیص است وجود ترکیبات آهن و سلسیم و…در خاک مناطق مناطق رویش پهن برگان سبب تنوع رنگ در چوب این گیاهان شده است واین گوناگونی رنگ از قرمز تا قهوه ای با سایه روشنهای متفاوت مشخص می شود.

ارتفاع این دسته از درختان گاهی به ۵۰ تا ۷۰ متر و قطر آنها نیز گاهی به بیش از ۲ متر میرسد. چوب اکثر پهن برگان به علت تراکم بافت دارای الیاف سخت و سنگینی است و در مقابل ابزار کار و نیروی مکانیکی مقاومت بیشتری نشان میدهد. اغلب چوبهای زینتی و گرانبهای جهان مثل فوفل و آبنوس از این گونه اند به این گروه سخت چوبان وخزان کنندگان نیز می گویند.

خواص ماکروسکوپی یا ساختمان ظاهری چوب:

۱- پوست: نقش حفاظت از تنه درختان را به عهده دارد.

۲- کامبیوم یا لایه زاینده چوب: سلولهایی که بین پوست و چوب وجود دارد و باعث تولید چوب و افزایش قطر تنه درختان میباشد فعالیت کامبیوم در ماههای سرد سال غیر فعال میشود درجه حرارت لازم جهت فعالیت کامبیوم ۷ الی ۱۰ درجه سانتیگراد میباشد.

چوب برون: به قسمتی از چوب اطلاق میشود که بعد از کامبیوم و در اطراف چوب درون قرار گرفته است و دارای سلولهای زنده که فعالیت فیزیولوژیکی درخت را تامین میکند. رنگ چوب برون عموما روشن است که به خاطر داشتن مواد نشاسته ای و قندی میباشد و به همین دلیل است که قارچها و حشرات به آنها آسیب می رسانند. چوب برون شیره را از ریشه به برگها انتقال میدهد.

چوب درون: بعد از مدتی که عمر درخت می گذرد سلولهای میانی چوب فعالیت فیزیولوژیکی آنها از بین می رود و انبار ذخیره مواد استخراجی میشود. همه چوبها چوب درون دارند ولی گاهی رنگ چوب درون با چوب برون همرنگ میباشد و قابل تشخیص نمی باشد عموما رنگ چوب درون تیره تر از چوب برون است و دوام آن هم بالاتر از چوب درون است.

مغز چوب:

دارای بافت نرمی است که در مرکزتنه وشاخه قرار دارد.

چوب بهاره و تابستانه:

چوب بهاره: در آغاز فصل رویش تشکیل میشود و سرعت رشد آن زیاد بوده و دارای سلولها با حفره درشت و دیواره نازک است و رنگ آن روشن می باشد.

چوب تابستانه: در اواخر دوره رویش تشکیل می شود و سرعت رشد آن کم است و سلول های آن دارای دیواره ضخیم و حفره کوچک است ورنگ آن به خاطردیواره ضخیم تر تیره تر از چوب بهاره است. عمدتا بخش تاریک و روشنی که در یک حلقه رویش مشاهده می شود مربوط به اختلاف رنگ چوب بهاره و تابستانه است.

به مجموعه چوب بهاره و تابستانه یک حلقه رویش می گویند که هر کدام از آن نشان دهنده یک سال عمر درخت است.

برش یا ابعاد سه گانه چوب:

۱-برش عرضی : برشی که عمود بر محورتنه درخت باشد . در برش عرضی خواص ماکروسکوپی چوب را می توان مشاهده کرد. این برش کمترین استفاده را در معرق دارد.

۲-برش مماسی:برشی که مماس بر دوایر سالیانه و یا عمود بر پره های چوبی و در طول الیاف درخت زده می شود. پره های چوبی در برش مماسی نقش چشمک به وجود می آورد.

۳- برش شعاعی: برشی که عمود بر دوایر سالیانه و یا مماس بر پره های چوبی و در طول الیاف درخت باشد. پره های چوبی در برش شعاعی نقش پرمگسی را به وجود می آورد. برش شعاعی و مماسی جزء برش طولی می باشد و بیشترین استفاده در معرق را دارد.

سختی چوب :

بستگی به نوع چوب و ساختمان آنها دارد و به دو دسته نرم و سخت تقسیم می شوند.

قابلیت اره شدن چوب ها:

چوبها با سختی متوسط قابلیت اره شدن بهتری از خود نشان می دهند و چوبها با سختی زیاد به هنگام بریدن با مشکلات برش همراه است و چوبهای نرم زیر دندانه های اره متلاشی می شود.

قابلیت رنده شدن چوب ها :

هر چه چوب همگن تر و راست تار تر باشد قابلیت رنده شدن آنها بهتر است. چوبهای گره دار و در هم تار به راحتی رنده نمی شوند.

۱- نقش چوب:

نقوش چوب از عوامل متعددی می باشد که عبارتند از:

۱- دوایر سالیانه ۲- پره چوبی ۳- تغییر راستا و جهت الیاف ۴- مواد رنگی

۲- دوایر سالیانه:اختلاف رنگ بین چوب بهاره و تابستانه ایجاد نقش های زیبایی می نمایند به طوری که در برش شعاعی به صورت نوارهای تاریک و روشن موازی مشخص می شوند. و در برش مماسی دوایر سالیانه تشکیل منحنی های متحدالمرکز تیره و روشن را می دهد.

۲- پره های چوبی: درصورتی که باریک باشد نقشی به وجود نمی آید (شمشاد ، صنوبر ، انجیلی) ولی در چوبهایی که دارای پره های پهن هستند بر حسب برش چوب نقش زیبایی را به وجود می آورند در برش شعاعی پره های چوبی نقش پر مگسی به وجود می آورد.

تعریف پره های چوبی:نوارهایی هستند متشکل از یک یا چند سلول که از پوست تا مغز و عمود بر دوایر سالیانه امتداد دارند کار آن ذخیره مواد غذایی است.

۳- نقوش ناشی از تغییر راستا و جهت الیاف

۱- نقوش پروسن: هنگامی که در درخت ایجاد میشود که تعداد زیادی از جوانه ها قبل از چوبی شدن کامل در اثر آتش سوزی و یخبندانهای دیرس از بین بروند.

این جوانه ها از بین رفته نقش بروسن را به وجود می آورند که در چوبهای مثل افرا ، کیکم ، سنجد و توت وجود دارد. از نظر ظاهری بروسن بصورت برآمدگیهای در چوب تنه دیده میشود.

۲-نقوش لوپ: که در چوب گردو دیده می شود و در حد واسط ریشه و ساقه درختان به وجود می آید که دراثر بی نظمی در الیاف کنده درخت ایجاد می گردد و از نظر ظاهری نیز برآمدگی به شکل غده در درخت ظاهر میشود.

۴- نقوش حاصل از مواد رنگی: مواد رنگی اگر بطور یکنواخت انتشار یابند نقشی را به وجود نمی آورند و تنها رنگ چوب را مشخص میکند ولی عدم یکنواختی در انتشار مواد رنگی باعث ایجاد نقش زیبایی در چوب میشود.

کلید شناسایی چوب ها:

۱- رنگ چوب ۲- بافت چوب ۳- بوی چوب ۴- طعم چوب

۱-رنگ چوب: علی رغم تشابه زیادی که در رنگ بعضی گونه ها وجود دارد می توان در شناسایی چوب ها به کار رود. باید توجه داشت اگر چوبها در هوای آزاد قرار بگیرند رنگ چوب تغییر می کند و عموما تیره رنگ میشود که این تغییر به خاطر اکسیده شدن ترکیبات معدنی موجود در چوب به وجود می آید و اگر چوب روشن در معرض نور خورشید قرار گیرد به رنگ قهوه ای در می آید و اگر در معرض باران و یا رطوبت زیاد قرار گیرد رنگ خاکستری پیدا میکند از این رو نمیتوان بصورت دقیق در تشخیص چوبها استفاده کرد. در چوبهای طبیعی و سالم به جز رنگهای خاکستری ، آبی و سبز بقیه رنگها وجود دارد. البته با توجه به اینکه تشابه زیادی که بعضی از گونه ها وجود دارد در بعضی از موارد در تشخیص چوبها به ما کمک می کند برای مثال چوب گردو از خاکستری تا قهوه ای مایل به سیاه ،کرات به رنگ صورتی قابل تشخیص میباشد.

بافت چوب:

۱- چوبهای ریز بافت: نمدار ، گلابی ، صنوبر ، شمشاد

۲- چوب درشت بافت: کرات ، اقاقیا ، ملج ، اوجا

۳- چوبهای ساده: که فاقد هرگونه نقش و نگار می باشند مثل ممرز ، شمشاد ، عناب ، انجیلی ،نمدار

۴- چوب منقوش: گردو ، ملج ، آزاد

۵-چوب صدفی: تعدادی از چوبها دارای جلاء و درخشندگی می باشند ون ،آزاد

۶- چوب مات: تعدادی از چوبها مات هستند مثل نمدار ،بید

۷-چوب لکه دار: راش ، چنار

بوی چوب: ناشی از وجود مواد استخراجی فرار در چوب است. اکثرا در دیواره سلولی های چوب درون مواد استخراجی ذخیره میشوند و با توجه به اینکه مواد استخراجی معمولا فرار هستند از این رو چوب تازه قطع شده ابتدا دارای بو هستند و پس مدتی بوی خود را به تدریج از دست میدهند به همین دلیل است که در چوب تازه قطع شده بوی چوب محسوس تر میباشد. تشخیص چوبها به وسیله بو همیشه میسر نیست ولی بعضی از چوبها دارای بوی خاصی هستند که به وسیله آنها می توان به شناسایی چوبها کمک کرد. مثلا چوب کاج بوی رزین می دهد اما بیشتر چوبها در اثر گذشت زمان به تدریج بوی خود را از دست می دهند.

چوبهای مورد استفاده در معرق عموما از این گونه ها چرب بوده و به دلیل آن که زیر پلی استر سفیدک زده و لکه هایی ایجاد می نمایند از آنها در معرق استفاده نمی شوند مثل سرخدار ، زرد آلو ، پسته ، زیتون.

خصوصیات چوب های مورد استفاده در معرق

۱- خشک باشد ۲- فاقد ترک خوردگی باشد ۳- فاقد پوسیدگی باشد ۴- ضخامت مناسب را برای کار داشته باشد مناسبترین ضخامت چوب برای معرق ۳-۲ میلیمتر می باشد.